Defragmentacja dysku

Tym wpisem rozpoczniemy serię artykułów o polepszaniu wydajności komputera.

Na wydajność wpływ ma kilka czynników, które przeważnie nakładają się na siebie. Te czynniki to przede wszystkim: za mała moc obliczeniowa procesora, za mała ilość pamięci RAM, zbyt wolny dysk lub sfragmentowane dane na dysku, zainstalowane niepożądane oprogramowanie, antywirusy spowalniające pracę komputera, tzw. śmietnik na dysku (niepotrzebne wpisy w rejestrze, duża ilość plików w pamięci podręcznej przeglądarek, bałagan na pulpicie).


Dziś zajmiemy się tematem fragmentacji i defragmentacji dysku.


Uwaga. Jeżeli posiadasz dysk SSD, nie powinieneś często stosować defragmentacji.

Jak dane są zorganizowane na dysku?

Każdy dysk jest podzielony na sektory. Sektor to fizyczny wycinek dysku, pozwalający na przechowanie pewnej (stałej) ilości danych - zazwyczaj 512 bajtów dla dysków twardych i 2048 bajtów dla dysków optycznych.

System operacyjny, aby sprawnie zarządzać działaniem dysku, posługuje się blokami dysku. Blok może być wielkością równoważny sektorowi, ale częściej mieści w sobie kilka sektorów. Dzieje się tak, ponieważ duże dyski mają dużo sektorów, co uniemożliwiłoby sprawne zarządzanie całą powierzchnią dysku przez system operacyjny. Dlatego stosowane są bloki, które mieszczą dużo większą ilość danych niż sektory, dzięki czemu jest ich mniej niż sektorów. W ten sposób system operacyjny może operować na całym dysku jednocześnie.

Jak system operacyjny zapisuje informacje na dysku?

Załóżmy, że plik z twoim zdjęciem z wakacji zajmuje 6 megabajtów miejsca. Twój dysk posiada sektory po pół megabajta, które system operacyjny organizuje w bloki po 2 megabajty.

Oznacza to, że w momencie zapisania zdjęcia na dysku, system operacyjny zarezerwuje na dysku trzy bloki (3 x 2 MB) i zapisze w nich zdjęcie. System zapisze też informacje w tablicy alokacji plików. W przypadku, gdy ktoś będzie chciał odczytać zdjęcie, system odnajdzie w niej informacje, w których konkretnie blokach na dysku zapisane są dane i je odczyta (mogą to być np. bloki 187, 188, 189). Tak zapisywane są wszelkie pliki.

Jak dochodzi do fragmentacji?

W idealnym świecie pliki powinny być zapisywane w jednym ciągu bloków. Używając naszego wcześniejszego przykładu - zdjęcie zajmuje kolejne bloki dysku - 187,188, 189. Zapewnia to szybki odczyt danych, bo głowica dysku nie musi wędrować po całej jego powierzchni w poszukiwaniu fragmentów danych. Przeskakuje po prostu z bloku 187 na 188, potem ze 188 na 189 i zdjęcie jest już wczytane.

Niestety, im więcej operacji wykonujemy na dysku, im bardziej go zapełniamy i 'żonglujemy' plikami, tym gorzej system operacyjny radzi sobie z fizycznym lokowaniem plików na dysku. Przy niekorzystnym układzie dojdzie do sytuacji, w której system operacyjny nie odnajdzie trzech kolejnych wolnych bloków na dysku. Nasze zdjęcie zostanie zapisane na przykład na blokach 187, 37650 i 324991. Oczywiście plik zajmujący trzy bloki to tak zwany pikuś i tylko przykład ;) - wyobraź sobie jaki wpływ na działanie dysku będzie miała fragmentacja filmu zajmującego 4 gigabajty.

Co daje defragmentacja?

Proces defragmentacji porządkuje fizyczne dane na dysku. Program defragmentujący dysk optymalizuje zawartość bloków dysku w taki sposób, aby uzyskać jak najwięcej wolnej przestrzeni jednocześnie układając możliwie najwięcej fragmentów plików jeden po drugim na dysku. Ogólnie rzecz ujmując - przyspiesza to pracę dysku, i powoduje mniejsze jego zużycie.

Przykład działania defragmentatora dysku. Prostokąty symbolizują bloki dysku. Defragmentacja nie tylko uporządkowała istniejące pliki, ale także przygotowała miejsce na kolejny plik, który nie zostanie przy zapisie rozrzucony w różnych częściach dysku.

Jak zdefragmentować dysk?

System Windows ma wbudowany program pozwalający defragmentować dysk. Istnieją także aplikacje komercyjne, które z reguły mają bogatsze opcje konfiguracji (np. O&O Defrag).

Aby uruchomić Defragmentator dysku, kliknij Start i wpisz Defragmentator dysków w pasku wyszukiwania. Gdy aplikacja uruchomi się, przeanalizuj najpierw stopień fragmentacji dysków, zaznaczając wybrany dysk i klikając Analizuj dysk (możesz też wybrać z menu start Wszystkie programy -> Akcesoria -> Narzędzia systemowe -> Defragmentator dysków).

Jeśli poziom fragmentacji jest znaczny (na przykład powyżej kilku procent) - warto uruchomić defragmentację. W tym celu zaznacz dysk i kliknij Defragmentuj dysk.

Defragmentacja może zająć kilkanaście do kilkudziesięciu minut, w zależności od stopnia fragmentacji, wielkości dysku i jego wydajności.

Po zakończonej defragmentacji masz pewność, że ułożenie danych na dysku zostało zoptymalizowane.